فلسفۀ اجتماعی میرسیدعلی همدانی

میرسیدعلی همدانی راجع به طبیعت حیوانی، زندگی اجتماعی و سیاسی، و اخلاق و آداب آدمیان اندیشه های جالب توجه دارد. اندیشه های ایشان دربارۀ این مباحث در رساله های «ذخیره الملوک»، «آداب المشایخ»، و «مکارم الاخلاق» منعکس شده اند. در این مقاله، عقاید اجتماعی، سیاسی و اخلاقی میرسیدعلی با تکیه بر آثار او مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از تحلیل وجوه گوناگون نظریات اجتماعی و سیاسی سیدعلی همدانی می توان پی برد که او در ساختار عقایدش از تعلیمات مشائیان بهره برده است؛ اما باید تأکید کرد که نقش ابوحامد غزالی در تشکّل جهان بینی او، به ویژه نظریۀ اجتماعی و سیاسی و اخلاقی اش، بسیار زیاد است. او در تحلیل مسائل اجتماعی به عوامل بیولوژیکی و اخلاقی بسیار توجه کرده است. وی درخصوص پیدایش دولت معتقد است که زمینه های طبیعی باعث پیدایش دولت شده اند و در تعلیمات اجتماعی- سیاسی اش نیز مانند هم روزگارانش طرفدار دولت سلطنتی است. مطابق عقاید او سلطان مرتِّب حیات جامعه است و تمام فعالیتش در این زمینه به یک جریان معتدل عاقلانه و عادلانه مربوط است. از بررسی اندیشه های اجتماعی میرسیدعلی می توان به این نتیجه رسید که او از مناسبت های موجود در بخش های گوناگون حیات اجتماعی ناراضی بوده و به حیات جامعه و نظام و ترتیبات آن از نقطه نظر عقل و عدالت اهمیت می داده است. هدف او از ارائۀ نظریۀ سلطان عادل و توجهش به برابری اجتماعی و انسان دوستی نیز برپایۀ چنین اندیشه ای است. علی همدانی در عقیده های اجتماعی و سیاسی خود به سه رکن حاکم، رعیت و دولت توجه جدی نموده و اندیشه هایش را راجع به آن ها در آثارش به طرزهای گوناگون بیان کرده است.